IMFAR 2013

• Hiriak International Meeting for Autism Research (IMFAR) izenekoaren XII. edizioa hartuko du bihartik aurrera. Autismoaren inguruan nazioartean erreferente den kongresu horretan 1.500 ikertzaile baino gehiago elkartuko dira Gipuzkoako hiriburuan eta gaixotasunarekin lotutako 800 ikerlan baino gehiago aurkeztuko dira.
• IMFAR gaixotasunaren inguruan urtero egiten den topaketa da eta, aurten, lehen aldiz garatuko da ingeles hiztuna ez den Europako herrialde batean.
• Gipuzkoako Poliklinika Fundazioak antolatu eta zuzenduko du IMFAR 2013.
• Kongresuaren atariko modura, IMFAR aurreko eguneratze ikastaro bat burutu da gaurko egunez tokiko, estatuko eta Europako 600 gonbidaturi zuzendua, nazioarteko aditu ugarik parte hartu dutelarik.
• Halaber, Kursaaleko Ganbera Aretoan IMFAR topaketari harrera egiteko kontzertu berezia ospatu da Euskadiko Orkestra Sinfonikoaren eskutik. Aurrez, Yoko Onok bideoz egindako agurra eta James Hobley dantzariaren (autismoa duen dantzari britainiarra) ikuskizuna izan dira ikusgai.

Donostia, 2013ko maiatzak 1.- Bihartik aurrera eta datorren larunbata bitartean (maiatzaren 2tik 4ra) autismoaren ikerketan nazioartean garrantzi gehien duen topaketa zientifikoa hartuko du Donostiak. Gipuzkoako Poliklinika Fundazioak antolatu eta zuzendutako topaketan bost kontinentetako zientzialariak elkartuko dira autismoaren diagnosi, kausa eta gaixotasunarekin lotutako nahasmenduen tratamenduari buruzko azken aurkikuntza eta ikerketen inguruan eztabaidatzeko (*Programa atxikitzen da).

IMFAR 2013 topaketan kontinente guztietako 1.500 ikertzaile baino gehiago elkartuko dira Donostian eta autismoari buruzko 800 ikerlan berri aurkeztuko direla aurreikusten da.

Lehen aldiz ospatuko da IMFAR ingeles hiztuna ez den Europako herrialde batean. 2008. urtean soilik ospatu zen Iparramerikatik at. Orduan Londresen garatu zen. Horrenbestez, Donostia leku historikoa izango da, autismoaren ikerketan “munduko gailurtzat” jo ohi diren zientzia-ekitaldi garrantzitsu horiekin lotuta.

Topaketa gaur aurkeztu da prentsaurrekoan. Bertan gaixotasunarekin lotutako hainbat ikerlan eta ikerketa aurkeztu dira. Besteak beste, terapietan errobotak erabiltzeari buruzkoa eta terapietan erabiltzeko hobekuntza-mekanismo neuronalei buruzkoa. Horiez gain, hainbat kasu praktiko azaldu dira. Kaliforniako Unibertsitatea, Yale Unibertsitatea, Notre Dame Unibertsitatea edo Marcus Autism Center dira punta-puntako ikerketa eta ikerlan horien egileak.

Halaber, Kongresuaren atariko modura, IMFAR aurreko eguneratze-ikastaroa garatu da gaur, zortzi orduko iraupenekoa, eta tokiko, estatuko eta Europako 600 gonbidaturi zuzendua. Tartean nazioarteko aditu ugari izan dira eta, horrez gain, euskara, gaztelania, frantsesa eta ingeles hizkuntzen arteko itzulpen zerbitzua gaitu da.

Orobat, Kursaaleko Auditoriumean IMFAR topaketari harrera egiteko kontzertu berezia ospatuko da arratsaldean Euskadiko Orkestra Sinfonikoaren eskutik. Aurrez, Yoko Onok bideoz egindako agurra eta James Hobley dantzariaren (autismoa duen dantzari britainiarra) ikuskizuna izango dira ikusgai.

Autismoa

Autismo haurtzaroaren garapeneko nahasmendu neurobiologikoa da. Normalean, eragin negatibo nabarmena izan ohi du gaixotasuna duten haurrengan. Sozializazioan, komunikazioan, irudimenean eta portaeran atzerapenak eta mugak izatea; horiexek nahasmenduaren ezaugarrietako batzuk. Maiz bestelako ezintasun edo osasun-arazo batzuekin batera ematen da. Gainera, autismoa pairatzen duten pertsona gehienek gutxieneko bizi-kalitatea garatzen laguntzeko neurriak behar izaten dituzte bizitza osoan zehar. Egun nazioartean diagnosirako erabiltzen diren irizpideen arabera, autismoa orokorrean pentsatzen dena baino maizago agertu ohi da. Hala, ikerketa sofistikatuenen arabera, AEBko zortzi urteko 88 haurretatik batek izan ohi du autismoa (mutikoen artean maizago ematen da, zehazki esatera, 54 mutikotik batek izan ohi du). Haatik, Hego Korean berriki egindako ikerketa sakon batean ikusi ahal izan denez, zazpi eta hamabi urte bitarteko 38 haurretatik batek autismoa pairatzen du.

Hori dela eta, herrialde ugaritan autismoari aurre egiteko plan bereziak gaitu dira eta nahasmendu hori hobeto ulertu, tratatu eta, etorkizunean, kasu batzuk sendatu edo prebenitzeko (gaur egun hori ezinezkoa da) baliabide asko finkatu dira. Horregatik, IMFAR topaketak munduko ekipamendu onenak elkartzea ahalbidetzen du. Horrela, pertsona eta familia asko eta askorentzako aurrerapen eta itxaropenerako arrazoia da.

DONOSTIAutism: IMFAR 2013 zehazteko herri-ekimena

Hitzordu garrantzitsu honen harira, azken hilabeteetan herritarrak autismoaren inguruan sentsibilizatzeko hainbat ekitaldi garatu dira Donostian. IMFAR (International Meeting for Autism Research) topaketarekin jarriko zaio azken puntua ekimenari.

Ekitaldiak 2012an hasi ziren eta aurten ere izan dira. Datozen egunetan, oraindik, izango dira hitzorduak, egutegi honen arabera:

•  2013ko apirilak 29 / maiatzak 5 (Kursaaleko Terrazak) – Laguntza premia duten pertsonen asistentziarako teknologiaren LaguntzaTEK erakusketa, Donostia Sustapenak babestuta.

• Maiatzak 1 / 2 / 3 / 4 (Kursaal Kongresuen Jauregia). Ekimen aitzindaria Kongresuen Jauregian. Diseinu unibertsaleko seinaleak paratuko dira zientzia-jarduneko egunetan. Horretarako, muga intelektual edo komunikaziozkoak dituzten pertsonek ulertzeko moduko piktogramak erabiliko dira (ARASAAC atariarekin lankidetzan).

• Maiatzak 2 / 3 / 4 (Kursaal Kongresuen Jauregia) – International Meeting for Autism Research topaketa burutuko da (IMFAR 2013).

• Maiatzak 2 / 3 (Inbiomed; Basque Center on Cognition, Brain and Languaje; Gipuzkoako Medikuen Elkargo Ofiziala eta Andia kaleko Kutxako ekitaldi-aretoa) – Kongresutik adituek irteerak egingo dituzte Gipuzkoako profesional eta ikertzaileekin topaketak burutzeko.

• Maiatzak 4 / 5 (NH Aranzazu Hotela) – Gautenak Europako Autismoaren Urteko Kontseilu eta Asanblada antolatuko du. Bertan, 30 herrialdetako kaltetutako pertsonen senideen 80 elkarte baitaratzen dira.

• Maiatzak 1 / 2 / 3 (Haizearen Orrazia, Santa Clara irlaren itsasargia, Udaletxeko fatxada, Kursaaleko fatxada) – Gaueko argiztapena kolore urdinez IMFAR topaketak burutzen diren bitartean, Donostiak autismoari emandako babesaren erakusgarri.

Apirilak 2, Autismoaren Nazioarteko Eguna

• Gaur gauean, apirilak 2, Kursaal Jauregiko fatxada kolore urdinean argiztatuko da gauez, munduko eraikin enblematiko ugarirekin bat eginez, Autismoaren Nazioarteko Eguna dela eta.
  

• Jarduera hori DONOSTIAutism izenekoan barneratzen da. Donostiako hiritarrak autismoaren inguruan sentsibilizatzeko urtea izen horrekin ezagutarazi eta antolatu du Gipuzkoako Poliklinikako Fundazioak. Ekimenaren une gorena maiatzaren 1etik 4ra bitartean izango da, orduan International Meeting for Autism Research (IMFAR) delakoa hartuko baitu hiriak.
  

• IMFAR espainieraz hitz egiten den Europako herrialde batean ospatuko da lehen aldiz eta autismoaren inguruko ehunka ikertzaile bertaratuko dira, autismoari buruzko 800 lan berri baino gehiago aurkeztuko dituztenak.

Donostia, 2013ko apirilak 2.- Gaur, apirilak 2, Autismoaren Nazioarteko Eguna ospatzen da. Hori dela eta, Kursaal Jauregiko fatxada kolore urdinean argiztatuko da gauean, munduko eraikin enblematiko ugarirekin bat eginez. Jarduera Gipuzkoako Poliklinika Fundazioak antolatu du Gautenaren lankidetzarekin.

Ekimena Gipuzkoako Poliklinika Fundazioak antolatu eta zuzentzen duen DONOSTIAutism urtean (hiritarrak autismoaren inguruan sentsibilizatzeko urtea) kokatzen da. Urtean zehar autismoa babesteko hainbat ekitaldi izango dira eta maiatzaren 1tik 4ra bitartean izango du une gorena, orduan IMFAR delakoa hartuko baitu hiriak. Kongresu hori da mundu mailan egiten den garrantzitsuena, izan ere, ehunka ikertzaile hurreratu ohi dira autismoaren inguruan egindako azken aurrerapenak aurkezteko asmoz. Lehen aldiz Europan ospatuko da, ingelesez hitz egiten ez den herrialde batean.

Joaquin Fuentes haurren psikiatra da eta Gipuzkoako Poliklinika Fundazioko presidentea. Berak ziurtatu duenez, IMFAR arrakasta izango da “autismoari buruzko 800 lan berri baino gehiago ditugu eta Donostian aurkeztuko dira. Hori izugarria da guretzat, autismoa pairatzen duten familia guztientzat aurrera egiteko itxaropena da”.

Apirilean zehar asko izango dira gauzatuko diren jarduera eta ekitaldiak, hainbat instituzioren eta herritarren babesa izango dutenak:

–                    Apirilak 2 (Kursaal Jauregian fatxada) – Gaueko argiztapena kolore urdinean, munduko eraikin enblematiko ugarirekin bat eginez, Autismoaren Nazioarteko Eguna dela eta.

–                    2013ko apirilak 20 (Eureka! Zientzia Museoa) – Haur-sormenerako mintegi parte-hartzailea, Juan Gorritik girotuta, autismoa duten haurrekin eta haien ikaskideekin.

–                    2013ko apirilak 29 / maiatzak 5 (Kursaaleko Terrazak) – Laguntza premia duten pertsonen asistentziarako teknologiaren LaguntzaTEK erakusketa, Donostia Sustapenak babestuta.

–                    Apirilak 29 (Convention Bureau) – D / SS INFO – PIKTO delakoaren doako argitalpena paperean nahiz euskarri digitalean. Argitalpen hori muga intelektualak edo komunikaziozkoak dituzten bisitariei zuzendutako hiri baten lehen seinale-gida unibertsala da, ARASAAC (Komunikazio Handigarri eta Alternatiborako Aragoko Ataria) atariaren lankidetzarekin burutua.

DONOSTIAutism ekimenarekin, Policlinica Gipuzkoako Dr. Carlos Elósegui Fundazioak proposatu du ekitaldi ugari antolatzea biltzar honen inguruan. Helburua, autismoarekin zerikusia duten profesional eta familiak, bai eta hiriko gizarte osoa ere, inplikatzea da.

IMFAR – International Meeting for Autism Research (Autismoa Ikertzeko Nazioarteko Biltzarra) Donostian izango da, 2013ko maiatzaren 2, 3 eta 4an.

2011n, Biltzarra San Diegon (Kalifornia) izan zen eta orduan mundu guztiko 1.700 ikerlari bildu ziren. Orain, bere historian bigarren aldiz, Iparramerikatik aterako da ―2008an Londresen izan zen― eta Gipuzkoako hiriburuan izango dugu 2013an.

INSARrek (Autismoa Ikertzeko Nazioarteko Elkartea, irabazi xederik gabeko entitatea, IMFAR antolatzen duena) Joaquín Fuentes Biggi, Policlinica Gipuzkoako Haur eta Nerabeen Psikiatria Zerbitzuko burua eta GAUTENAko (Gipuzkoako Autismo Elkartea) Ikerkuntza-aholkularia, Biltzarreko lehendakari izendatu du eta antolamendua bere esku utzi du. IMFAR 2001ean egin zen lehen aldiz, autismoa ikertzen zihardutenei urteko foro bat eskaintzeko, aurrerapen berriak parteka zitzaten eta espektro autistaren nahasmenduen izaera, kausak eta tratamendua hobeto uler zitzaten. Harrez geroztik, San Frantzisko, Boston, Chicago eta Seattle bezalako hiriak izan dira Biltzarraren egoitzak.

Eginkizun zientifiko eta gizatiar honen bikaintasuna dela-eta, eta Euskadiko, Gipuzkoako eta Donostiako erakundeen zuzeneko laguntzarekin, Donostiako IMFARrek arrakasta handia lortu nahi du, halako moduan non gure hiriak toki nabarmena izango duen mundu mailan autismoaren arloan. Jada esan dezakegu kontinente guztietako ikerkuntza-talde aitzindariek parte hartuko dutela eta Biltzarrak oihartzun handia izango duela komunikabide orokor eta zientifikoetan. Horretaz gain, tamaina horretako gertaera batek eragin handia izango du hirian ―1.600-1.800 bitarteko biltzarkide espero dira, gutxi gorabehera―.

Aipatzekoa da, Autism Speaks-en ekarpenari esker (autismoaren ikerkuntzaren arloko Iparramerikako elkarterik indartsuena), gora bidean doazen herrialde batzuetako ikerlari gazteek ere parte hartuko dutela Biltzarrean eta prestakuntza-saio bereziak izango dituztela; horrek bidea emango du ezaguera berriak helarazteko gutxi ordezkatuta dauden munduko herrialdeetara.

Entitate hauetako adituek osatzen dute batzorde antolatzailea: Inbiomed; BCBL (Basque Center on Cognition, Brain and Language); GAUTENA; Euskal Herriko, Salamancako eta Sevillako unibertsitateak; AETAPI (Autismoaren arloko Profesionalen Espainiako Elkartea); AEPNYA (Haur eta Nerabearen Psikiatriako Espainiako Elkartea); Bartzelonako USP Dexeus Unibertsitate-Institutua; Madrilgo Gregorio Marañón Unibertsitate-Ospitale Orokorra, eta Zientzia eta Berrikuntza Ministerioko Carlos III.a Osasun-Institutua.

DONOSTIAutism: AUTISMOAREKIN KONPROMETITUTAKO HIRI BAT HAMABI HILABETEETAN

Policlinica Gipuzkoako Dr. Carlos Elósegui Fundazioak proposatu du ekitaldi ugari antolatzea biltzar honen inguruan. Ekimenak DONOSTIAutism du izena eta helburu du autismoarekin zerikusia duten profesional eta familiak, bai eta hiriko gizarte osoa ere, inplikatzea. Azken urratsa “IMFAR 2013 in D/SS” izango da (Biltzarraren izen ofiziala).

Lehen aipatutako haurren psikiatrak, Policlinica Gipuzkoako ikerkuntza-fundazioko taldearen bitartez, ekintza batzuk egituratu ditu, 2012ko maiatzean hasiko direnak eta autismoari buruzko ezagupen zientifikoak hurbilduko dizkiotenak Gipuzkoako gizarteari, bai eta pertsona eredugarri batzuk ezagutarazi ere, autismoa gorabehera kalitatezko bizitza lortu dutenak. Autismoa duten pertsonen esperientziak uztartzeko ahaleginak egingo dira, pertsona horiek bertakoak zein nazioartekoak izanda. Hiriko jai eta ekitaldietan parte hartuko dute: Jazzaldia, Zinemaldia, Euskal Jaiak, arte-erakusketak, kirola, e.a. Hamabi hilabeteetan zehar, esperientzia horiek komunitate donostiarra sentsibilizatuko dute eta giroa prestatuko dute 2013ko maiatzean IMFAR egiteko.

IMFAR hasten den egunaren bezperan, hau da, 2013ko maiatzaren 1ean, eguneratze-ikastaro bat emango zaie, Kursaalen, Europatik, Estatutik, Autonomiatik zein hiritik etorritako sektoreko 600 laguni. 300 familia eta 300 profesional etortzea espero da, azken hauek osasun, hezkuntza eta gizarte arloetakoak. Prestakuntza-jardunaldi bat eskainiko zaie doan, Kaliforniako Unibertsitateko (Los Angeles-UCLA) bikaintasun-zentroko taldeak emana.

IMFARrek dirauen bitartean, ikerlari nagusiek arratsaldeko “irteera”k egingo dituzte hirira, informazio-saioak emateko beste esparru batzuetan, hala nola, Eureka Zientzia Museoan, Teknologi Parkean. Landuko diren gaiei dagokienez, ahaleginak egingo dira munduko adituak gure inguruko adin guztietako pertsonekin kontaktatzeko, beren esperientziak parteka ditzaten modu hurbil-erraz batean.

Bukatzeko, “IMFAR 2013 in D/SS” amaitzen denean, herri-lasterketa bat egingo da. Batez ere haurrek eta familiek parte hartuko dute. Lasterketari esker, mundu osoko ikerlari-taldeek hiriaren adorea eta ilusioa sentituko dituzte eta, laborategietara itzultzen direnean, jakingo dute badagoela hiri bat, Donostia, beren lanean sostengua ematen diena eta, azkenik, autismoa garaitu dezaten desiratzen duena.

Biltzarraren osagarri, beste ekitaldi esanguratsu bat izango da egun horietan gure hirian: GAUTENAren ekimenez, Autismo Europa Elkarteak, 30 herrialdetako senitartekoen elkarteak batzen dituenak, egun horietan beretan egingo du bere Urteko Batzarra Donostian.

Munduko aditurik onenek, Autismo Europak, Autism Speaks-ek eta Gipuzkoako gizarteak bat egiteak etorkizun hobea iragartzen du autismoa duten pertsonentzat, eta Donostiak erabakitasunez erantzungo dio eginkizun zoragarri horri.

Gauzatzen diren ekintzek erakunde hauen laguntza ekonomiko eskuzabala jasoko dute: Eusko Jaurlaritzako Enplegu eta Gizarte Gaietako Saila; Gipuzkoako Foru Aldundia / San Sebastián Turismo & Convention Bureau / Kursaal; Poliklinica Gipuzkoa; Kutxaren Gizarte-Ekintza, eta Donostiako Udala.

Britainiako ikerketa batean lankidetzan aritu diren Gautenako zenbait medikuk diotenez, haurdunaldia etetearekin lotuta piztu den eztabaida etikoa ez da egokia

Haurdunaldian zehar likido amniotikoan hautematen diren testosterona mailak autismoari dagozkion portaera zantzuak adierazten ditu, baina ez du diagnosi-baliorik. Hori da Cambridgeko Unibertsitateko zenbait zientzialarik egindako ikerketaren ondorioetako bat eta, The Guardian egunkariak argitara eman du aste honetan, gizartea asaldatu duen ikuspegi batekin. Bertan, ikerketetan egindako aurkipena haurdunaldiaren balizko eteteari buruzko eztabaida etiko batekin lotu da. Ikuspegi hori bete-betean gaitzetsi dute, ikerketaren hainbat arlotan parte hartu duten Gipuzkoako Autismoaren Elkarteko (Gautena) arduradunek.  

Ikerketa egiteko oinarri modura, 235 haurren (jaioberri eta zortzi urte bitartekoak) portaera behatu da. Britainiako lan-taldeak 1996 eta 2001 bitartean 950 emakumek egindako amniozentesi frogen emaitzak begiztatu zituen. Kasu batzuk alboratu egin ziren ikerketarekin zerikusirik ez zuten osasun arrazoiak zirela medio, 452 familien kasuak mantendu zirelarik. Talde hau ikerketan parte hartzera gonbidatu zen. 235ek eman zuten baietza eta, horiek dira, hasieratik hainbat ondorio ateratzea ahalbidetu duen ikerketaren ikergai.  

Dena den, ikerketak egindako azken ekarpenek sortu dute polemika. Zientzialariek erakutsi dutenez, likido amniotikoan dagoen testosterona mailaren eta autismoaren agertzen diren portaeren artean badago nolabaiteko lotura. Honako portaerak lirateke: gizartekoitasun eskasia, hitz egiteko zailtasunak edo bakarrik jolasteko joera errepikakorra. Baina Gautenako mediku-arduradunek ikerketa oso gertutik ezagutzen dute eta oinarrizko datu bat argitu nahi izan dute: 235 haurretatik bakarrak ere ez du autismorik pairatzen.  

Balioespen okerra

«Ikerketa honetan gauza asko oker balioetsi dira», azaldu du Joaquin Fuentesek, haur eta gazteen psikiatra eta Gautenako zientzia-aholkulariak. «Ikerketak erakutsi duenez, haurdunaldian testosterona gehiago izateak autismoarekin lotutako portaera zantzuekin du zerikusia. Baina populazioan autismoari dagozkion ezaugarriak dituen jende asko dago, autismorik izan gabe».  

Simon Baron Cohen psikologoa izan da Cambridgeko Unibertsitateak egindako ikerketaren gidaria eta, Joaquin Fuentes harekin lankidetzan aritu da. Doctor Carlos Elosegui Fundazioari (ikerketa-jarduerak egiten dituen Gipuzkoako Poliklinikako entitatea) esker egin ahal izan da lotura hori eta, Gautenako eta Euskal Herriko autismoaren inguruko beste elkarte batzuetako hainbat adituk lan egin dute aipatutako ikerketan. «Baron Cohen oso ikertzaile zorrotza da eta, urte askotatik hona hormonekin zerikusia duten alderdiak trastorno hau sorraraz dezaketen faktore direlako hipotesia lantzen ari da», adierazi du psikiatrak.  

Berak dioenez, ikerketa honetako emaitzari interpretazio okerra egin zaio. «Zenbaitek autismoa haurdunaldian zehar hauteman ahal izango zela uste izan du, modu horretan, arazoa hautematean haurdunaldia eteteko aukera mahai gainean jarriz. Baina hori ez da horrela. Une honetan, testosterona gehiago izateak autismoa pairatuko duen haur bat izatea inplikatzen duela esatea zentzugabekeria hutsa da».  

Aurkikuntza orok ikerketa bide berriak zabaltzen ditu. «On da jakitea testosteronak eragina izan dezakeela. Pertsona jakin batzuek zuzkidura genetiko jakin bat dutelako izango dela eta, ondorioz, hormona maskulino gehiago sakabanatzen direla jakitea. Gene horiek aztertu egin beharko dira.  Etorkizunean, alterazio genetiko hori topatuz gero, gene hori galgatuko duten sendagaiak erdietsiko direla esan daiteke agian. Eta, ondorioz, ez dela hainbeste testosterona ekoitziko. Eta pertsona batek autismoa pairatzen duen seme-alabaren bat izaten badu eta hormona horiek ekoizten baditu, hurrengo haurra izaterakoan sendagaiak hartu ahal izango ditu. Ez dakit. Baina, momentuz, zientzia-fikzio hutsa da esaten dugun guztia».  

Begirada-harreman eskasa

Gautenako mediku-zuzendariak, Ignacio Gallano psikiatrak, Britainiako ikertzaile taldeak egindako aurkipenei buruz egindako interpretazioa azpimarratzen du. «2001. urtean ikerketa horretako hainbat datu argitaratu zituzten eta bertan, haurrek begirada-harremanean, gizarte-harremanetan eta enpatian nolabaiteko eskasia zutela besterik ez zen ikusi. Baina, beste ezer ez».

Bere ustez, portaera horiek deigarriak ziren eta, horregatik, ikerketak aurrera jarraitu du. Ikerketa hori, Norman Geschwind neurologoak laurogeigarren hamarkadan egindako ikerketen ondorioa da.  Geschwindek aztertu zuenez, mutilen eskuineko burmuin-hemisferioko hainbat arloren garapenean eragina zuen testosteronak. Baina ez zen aurrerapen gehiagorik egin».

Mediku eta zientifiko zuhurrenen arabera, trastorno autista baten alderdiren batek testosterona kopuruarekin (gehiago izatearekin) zerikusia izan dezake. «Baina, umekian egon daiteken testosterona kopuru zehatza jakiteko amniozentesi bat egiteko erabakia hartzea, astakeria iruditzen zait».  

Fuente: El Diario Vasco